Идда (Давраи интизорӣ)

Луғат - вожаи идда маънои ҳисоб карданро дорад. Ҳисоби покизаҳои моҳонаи пас аз ҳайз.

Иддаи мазҳабӣ ин давраи интизории зан дар хона пас аз қатъи ақди никоҳ ва ё даргузашти шавҳар, ҳатто агар ақди никоҳ дошта бошад.. тамом нашудааст. Дар ин давра ба ӯ иҷозат дода намешавад, ки аз хона берун равад. Никохе, ки вай дар ин муддат бастааст, эътибор надорад.

ОБЪЕКТ
Мақсади асосии идда аз он иборат аст, ки зан ҳомиладор аст ё на, то падарии кӯдаке, ки пас аз марги шавҳар ё қатъи ақди никоҳ аз ӯ таваллуд мешавад, муайян карда шавад.. Объекти дигар аз муносибати наздик ва муҳими зану шавҳар аст, дар мавриди шавҳари фавтида шариат бар зан вогузор кардааст, ки дар давраи идда азодорӣ ва андӯҳ баён кунад.. Ин ҳамчун аломати эҳтиром ба де хизмат мекунад- шавҳарро қатъ кард.

Қоидаҳои идда дар ҳолатҳои гуногун фарқ мекунанд ва дар ин китобча дохил кардани тафсилоти пурраи ҳамаи намудҳои идда мувофиқ нест.. Идда пас аз марги шавҳар – ки дар ин чо дахл дорад, сухан меравад.

ДАВРАИ 'ИДДА
1. Зан, новобаста аз марги шавҳараш, новобаста аз он ки калонӣ ё хурдсол аст, бояд чаҳор моҳ ва даҳ рӯз идда бихонад. (яъне. вай кудак аст ё аз синни ҳайз гузаштааст) ё ҳатто агар издивоҷ ба охир нарасидааст.
2. Агар шавхар дар рузи аввали мохи ислом вафот кунад (ки аз руи мушохидаи Мох реэкон-да мешавад) пас чор моњу дањ рўзи идда аз рўи моњњои баъд аз ќамарї њисоб карда мешавад. Баъзе моҳҳо метавонанд бисту нӯҳ рӯз ва баъзеи дигар сӣ рӯз бошанд.
3. Агар марг дар рӯзи аввали моҳи исломӣ набошад, пас барои чаҳор моҳи баъдӣ сӣ рӯз ҳисоб мекунад. (4 х 30 120 10 130 рӯз). Моҳҳое, ки метавонанд бисту нӯҳ рӯз бошанд, ба назар гирифта намешаванд. Ҳамин қоида барои иддаи талоқ дар мавриде, ки бевазан ҳомиладор набошад.
4. Иддаи зани ҳомила то замони таваллуд ё исқоти ҳамл аст (танхо агар узвхои ҷанин ба вуҷуд омада бошанд) ки оё «идда» ба сабаби марг аст, талоқ ё ҳама гуна шакли ҷудошавӣ. Дар ин маврид чор моху дах руз набояд ба хисоб гирифта шавад.
5. Агар зан дугоник таваллуд кунад, иддааш танҳо ҳангоми таваллуди фарзанди дуюм қатъ мегардад..
6. Агар шавҳар дар ҳоле бимирад, ки зан ба далели талоқ иддаро адо мекард (иддаи талоқ) пас коидахои зерин амал мекунанд:-
* Агар шавҳар як раҷъӣ талоқ диҳад (талоқи бекоршаванда) Ва агар бимирад, дар ҳоле ки занаш иддаи талоқро риоят мекунад, акнун бояд ин иддаро тарк кунад ва иддаи маргро, ки чаҳор моҳу даҳ рӯз аст, аз замони марги шавҳар риоя кунад.. Мӯҳлати боқимондаи иддаи аввал, ки ба сабаби талоқ буд, ба ҳеҷ ваҷҳ ҳисоб карда намешавад.. Агар яке аз зану шавхар дар давраи идда пас аз талоқи бозхонд вафот кунад, зани зиндамонда аз мархум мерос мегирад.
* Агар шавҳар баъин талоқ диҳад (талоқ бебозгашт) дар ҳоле ки саломатии ӯ хуб буд, оё ин талоқ дар мисоли вай буд ё не, Ва агар бимирад, дар ҳоле ки занаш иддаи талоқро риоят мекунад, пас бояд иддаи талоқро анҷом диҳад. Иддае барои марги шавҳар бар ӯ воҷиб нест ва аз моли ӯ мерос намебарад..
* Агар ин Баъин Талак (талоқ бебозгашт) ҳангоми бемории марг баён мешавад (марадбуи-мовт) ва он дар мисоли занҳо буд, ва агар шавҳар дар иддаи занони Талоқ бимирад, пас вай низ иддаи талоқро ба итмом расонад ва на иддаи марг бар ӯ нест ва на аз шавҳари мурда мерос мегирад..
* Агар Баин Талоқ (талоқ бебозгашт) ҳангоми бемории марг дода мешавад, на дар мавриде, ки зан ва шавҳар дар иддаи занҳои Талоқ бимиранд, пас вай бояд иддаро барои талоқ ва ё марг, ҳар муддат дарозтар бошад, риоя кунад.. (се давраи пурраи ҳайз ё таваллуд агар ҳомиладорӣ барои иддаи талоқ бар зидди чаҳор моҳу даҳ рӯз барои иддаи марг) Дар ин ҳолат вай аз шавҳараш мерос мегирад.
7. Агар никох фашистй бошад (номунтазам) (яъне. бе шохид никох кардан ё дар як вакт ба шавхар додани ду хохар ва гайра.) ва тамом нашудааст, идда лозим нест. Аммо агар тамом шуда бошад, бояд се моҳ ва ё се моҳ идда бихонад, агар ба онҳо итоат накунад.. Агар ҳомиладор бошад, иддааш танҳо дар вақти таваллуд тамом мешавад. Мӯҳлати идда аз замони марги шавҳар оғоз мешавад. Дар ин маврид иддаи чормоҳаву даҳ рӯз амал намекунад.

ОГОЗИ ИДДА
1. Мӯҳлати идда аз лаҳзаи марги шавҳар ё талоқ ё дигар сабабҳои ҷудошавӣ оғоз мешавад.. Ба ҳеҷ ваҷҳ надонистани зан дар бораи он, ки он воҷиб шудааст, таъсир намерасонад.
2. Агар хабари талоқ ё марги шавҳарро дертар, вале дар давоми чаҳор моҳу даҳ рӯзи муқарраршуда дарёфт кунад., он гоҳ дар идда боқӣ мемонад, ки рӯзҳои боқимонда барои анҷоми чаҳор моҳу даҳ рӯз лозим аст.
3. Агар вай дар бораи талоқ ё марги шавҳар маълумот нагирад, то он даме, ки мӯҳлати муқарраршуда. «Идда аллакай гузашта бошад, пас ҳеҷ идда воҷиб намешавад (табассум- хам шуд) бар вай.
4. Агар зан ҳангоми марги шавҳар ё ҳангоми талоқ дар хона набошад. Вай бояд ҳарчи зудтар баргардад ва иддаро дар хона риоя кунад. Рӯзҳои идда аз лаҳзаи вафоти шавҳар ё вақти талоқ ҳисоб карда мешавад..

ЧОИ ИДДА
1. Бар зане, ки идда аст, воҷиб аст, ки дар хонае, ки дар вақти марги луси худ зиндагӣ мекард, онро адо кунад.- банд ё бекор кардани ақди никоҳ.
2. Агар идда бар зан дар сафар воҷиб шавад, бояд ҳарчӣ зудтар ба ҷои зисташ баргардад, то иддаашро адо кунад.. Ба шарте, ки манзили доимии вай дар масофаи шаръӣ сафар бошад, ва на берун аз он.
3. Агар шавҳар дар ҳоле бимирад, ки зан бегона аст (вале талоқ накардааст) ва ӯ дар хонаи волидонаш аст ё дар ҷои дигар вай бояд ба зудӣ баргардад- зуд ба хонаи шавхараш рафта, дар он чо иддаро риоя мекунад. Ин ҳатто агар шавҳар дар ҷои дигар бимирад.

НИГОХДОРЙ ДАР ВАКТИ ИДДА
1. Дар сурати фавти шавҳар бевазан ҳақ надорад, ки аз амволи шавҳараш дар давраи иддааш ягон таъминот гирад., аз сабаби ворисон будан. Масъулияти таъминот танњо ба дўши шавњар аст ва ворисони дигар барои ин масъулият надоранд.
2. Вай аз амволи шавҳараш мерос мегирад.
3. Агар вай махри худро нагирифт (Мебр) на ба шавхараш набахшид, вай бояд онро ҳамчун пардохти аввал аз амволи худ бигирад.

КОИДАХОИ РИОЯИ ‘ИДДА
Ду оят вуҷуд дорад (оятхо) дар Қуръон дар мавриди риояи иддаи марг. Ин оятҳо ба қадри кофӣ аҳамияти иддаро баён мекунанд.
1. Ва (чунон ки барои) касоне аз шумо, ки бимиранд ва заноне бар ҷой гузоранд, ин гуна занон бояд чаҳор моҳу даҳ рӯз худро мунтазир бошанд (А.Бақара – 234).
2. Ва занони ҳомиладор, Ваќти муќарраркардаи онњо он аст, ки бори худро бигузоранд (Ат-Талак – 4).

Аллоҳ таолонинг аҳкомларига риоя қилмаслик, «Иддат гуноҳи бузург аст. Қуйидагилар идда вақтида риоя этилиши лозим бўлган муҳим қоидалардир.

Мотам дар ваќти ИДДА
1. Войиб аст (ҳатмӣ) ки зани солимфикри боли-га дар вакти идда аз вафоти шавхараш мотам гирад. Мотам бар зани девона ва ноболиғ воҷиб нест, ҳарчанд тамоми аҳкоми идда ба ин ду низ дахл дорад.
2. Пас барои зане, ки дар идда аст, ҷоиз нест, ки бо либосҳои рангоранг ороиш диҳад., ҷавоҳирот II6ry кунед, аз атр истифода баред, муроҷиат кунед (мехнди), сурма ё ороиш, ё худашро бо ҳар роҳ зебо мекунад. Ҳарчанд ба ӯ бешубҳа иҷозат дода шудааст, ки худро пок ва зебо нигоҳ дорад.
3. Дар кишварҳои масеҳӣ занони мусалмон бояд ҳангоми идда аз пӯшидани либоси сиёҳ худдорӣ кунанд, зеро ин тарзи азодории масеҳӣ барои мурдагон аст..
4. Аммо либосҳои ранга, ки кӯҳна ва дурахшон нестанд, метавонанд истифода шаванд ва дар ҳолати зарурӣ сурмаро шабона барои табобат истифода бурдан мумкин аст., вале бояд пагохй бардошта шавад.
5. Агар ба мӯяш равған молидан одат карда бошад ва битарсад, ки напошидани равғани мӯй боиси дарди сар мешавад, иҷозат дода мешавад, ки аз равғани бӯи мӯяш истифода барад., ба шарте ки нати-ча зебоии уро афзун нагардонад.
6. Мотами зан ба гайр аз шавхар барои каси дигар раво нест. Аммо агар шавҳар занро манъ накунад, барои марги хешу табораш танҳо се рӯз мотам гирифта метавонад.
Расулуллох С.А.В. ба ѓайр аз бевазан барои шавњараш, ки чор моњу дањ рўз аст, беш аз се рўз мотам гирифтанро ќатъиян манъ кардааст..

ДАР ‘ИДДА ДАР ХОНА МОНАНД
1. Дар давраи идда зани мотамдор бояд дар манзиле бимонад, ки ҳангоми вафоти шавҳараш ишғол карда буданд.. Ин ҷоиз нест (Ҳаром) ки вай ин хонаро тарк кунад, агар ризқи кофӣ дошта бошад.
2. Агар вай ягона нонхӯр бошад, ки дигар василаи даромад надошта бошад, танҳо ба ӯ иҷозат дода мешавад, ки рӯзона аз хона берун равад, то ризқу рӯзии худро ҷустуҷӯ кунад.. Вай бояд пеш аз фаромадани шаб ва хамин ки дар давоми руз ин вазифаро ичро кард, ба ин хона баргардад.
3. Шарт нест, ки ӯ худро дар як ҳуҷраи муайян маҳдуд кунад ва ё ҳангоми идда хомӯш бошад.. Беҳтараш вай бо ибодат ва ё кори шоистае машғул шавад. Вай метавонад ҳама гуна корҳои хонаро иҷро кунад. Вай набояд ба ягон кори гунаҳкор ё гуноҳ даст занад- вақт.
4. Вай метавонад хонаро тарк кунад, ки дастнорас ё ёрии таъҷилии тиббӣ шавад, вале бояд фавран пас аз он баргардад. Агар масофа ба ин гуна хизматрасонй аз хадди сафар зиёд бошад (77.25 км ё 48 мил) вай бояд бо махрам хамрох бошад (марди хонавода, ки аз рӯи шариати исломӣ издивоҷ карда наметавонад).
5. Вай метавонад таваллудшудагонро барои аёдати беморон тарк накунад ё ба ҷое, ки маросими дафн баргузор мешавад, равад, гарчанде ки онҳо наздик бошанд’ хешу табор ва хатто хамсояхои наздик.
6. Вай метавонад ба хонаи дигар кӯчид, агар дар хонаи шахси фавтида бо мероси ӯ ҷои кофӣ наёбад, ва агар ворисони бокимонда ба вай ичозат надиханд, ки аз хус истифода баранд- хонаи банда ё ӯ наметавонад пурдаҳйи исломиро риоя кунад.
7. Агар шавхар дар хонаи ичора вафот кунад, Пас агар зани зиндамонда тавони пардохти иҷораро дошта бошад, бояд иддаашро дар ҳамон хона бихонад.. Ҳангоме ки вай пули иҷораро пардохт карда наметавонад, метавонад ба наздиктарин макони амн ҳаракат кунад, ки дар он ҷо бояд иддаашро анҷом диҳад..
8. Агар вай ягона сокини хонае бошад, ки идда бояд гузашт ва тарси танҳо будан он қадар бузург бошад, ки тоқатнопазир аст., то ба саломатии рӯҳӣ ё нуқсон оварда расонад, вай метавонад ба хонаи дигар гузарад. Дар он ҷое, ки тарс тоқатнопазир нест, он барои он нахоҳад буд- ҳаракат кардан ғайриимкон аст.
9. Агар манзиле, ки ӯ дар он зиндагӣ мекунад, дар ҳолати фарсуда бошад ва хатари фурӯпошии он ё ноамн будани он ва хатари воқеӣ ба иффати ӯ вуҷуд дошта бошад., шараф ё ҳаёт, вай метавонад ба хонаи дигар гузарад, вале вай бояд баробари бартараф карда шудани сабаби хавф ба хонааш баргардад.

Шарҳ: Дар ҳама ҳолатҳое, ки дар боло зикр шудааст, дар мавриди гузаштан аз хонаи идда ба хонаи дигар бояд эҳтиёткор бошад.

* ки сабаб хакикй ва хакикй бошад.
* ки вай аз чои истикоматиаш ба наздиктарин хонаи бехатари дастрас кучида меравад.
* ки вай иддаашро дар ин хона ба охир мерасонад. Вай метавонад дигар аз ин хона бе ягон далели шаръӣ кӯч накунад.

МАНЪ ШУДАНИ НИКОХ ДАР ВАКТИ ИДДА
1. Қуръон пешниҳоди мустақими издивоҷ ба занеро, ки идда дорад, манъ мекунад ва ба мард иҷозат аст, ки танҳо як ишораи пӯшида ба ӯ дар бораи хоҳиши издивоҷ бо ӯ ишора кунад. (Сураи Бақара – 235). Аз ин рӯ, дар ҳоле ки ӯ иддаро риоят мекунад, ҳатто ба ӯ хостгорӣ кардан ва ё хостгор шудан ҷоиз нест..
2. Зане, ки идда дорад, наметавонад дар давраи идда ба таври шаръӣ ақди никоҳи дуюм ба даст орад.. '(Ба сураи Бақара муроҷиат кунед 232).
3. Ин кабира аст (кардинал) гунаҳкор кардани чунин ақди никоҳ ва ҳатто дар он иштирок кардан.
4. Никоҳе, ки зан дар давраи идда бастааст, ботил аст (баотил) издивоҷ ва дар ислом эътироф намешавад.